Skuteczność i bezpieczeństwo metod dodatkowych w procedurach IVF

Diagnostyka i leczenie niepłodności jest przedmiotem bardzo szczegółowej analizy naukowej. W piśmiennictwie medycznym corocznie pojawiają się tysiące różnych publikacji dotyczących przyczyn niepłodności, nowych testów diagnostycznych, czy też nowatorskich terapii. Część z nich jest solidnie i dobrze udokumentowana, a inne są jedynie przesłankami lub spekulacjami autorów, nie popartymi wiarygodnymi dowodami naukowymi.

Szczególnym zainteresowaniem cieszą się badania dotyczące nawracających niepowodzenień zapłodnienia pozaustrojowego. Zagadnienie to obejmuje zarówno przypadki, w których mimo kilku transferów prawidłowych zarodków nie uzyskano ciąży, jak i te, kiedy ciążę uzyskano, ale uległa ona poronieniu we wczesnej fazie lub w późniejszych etapach jej rozwoju.

W takich sytuacjach badano związek między nawracającymi niepowodzeniami zapłodnienia pozaustrojowego a:

• Nacięciem osłonki przejrzystej, która otacza zarodek w pierwszych dobach rozwoju (Assisted Hatching)

• Hodowlą zarodków w specjalnych inkubatorach (time-lapse, EmbryoScope)

• Zastosowaniem w trakcie transferu zarodka podłoży mających sprzyjać jego zagnieżdżeniu w endometrium (np. EmbryoGlue)

• Kontrolowanym urazem endometrium w cyklu poprzedzającym transfer zarodka (endometrial scratching)

• Zastosowaniem glikokortykosteroidów czy heparyn drobnocząsteczkowych w okresie okołotransferowym

• Leczeniem lekami immunosupresyjymi lub immunomodulacyjnymi

W oparciu o rzetelnie przeprowadzone badania naukowe (Evidence Based Medicine) można stwierdzić, że w żadnym z wyżej wymienionych interwencji klinicznych i/lub laboratoryjnych nie potwierdzono jednoznacznie ich skuteczności. W niektórych przypadkach, jak np. w przypadku leczenia immunomodulującego wskazano wręcz, że takie postępowanie nie ma żadnego znaczenia klinicznego i powinno być uznane za eksperymentalne. Leczenie immunomodulacyjne zmienia podatność organizmu na infekcje bakteryjne, wirusowe czy grzybicze. W związku z tym, jeśli w ogóle powinno być ono zalecane i prowadzone, to wyłącznie przez lekarzy specjalistów lub pod ich ścisłym nadzorem. Co więcej, zastosowanie tego typu terapii powinno być szczególnie wnikliwie rozważane w okresach zwiększonej zachorowalności na infekcje sezonowe i większego ryzyka endemii lub epidemii, jak obecnie COVID-19.

W związku z powyższym można stwierdzić, że wymienione powyżej metody i procedury nie są rekomendowane do rutynowego stosowania w diagnostyce i terapii niepłodności u wszystkich par. Prawdopodobnie mogą być natomiast zaproponowane w indywidualnych sytuacjach, jeśli lekarz uzna, że ich wdrożenie może być w danym przypadku korzystne. Nie ulega wątpliwości, że pacjenci ośrodków leczenia niepłodności powinni być informowani o możliwości zastosowania tych metod. Należy jednak pamiętać, że zastosowanie niektórych z nich może nieść za sobą także ryzyko negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Aby ułatwić Ci identyfikację tych metod i sygnalizować, które naukowo są skuteczne, na świecie opracowano system oceny sygnalizacji świetlnej (ang. „traffic light rating system”):

• Zielone światło dostaje procedura, dla której istnieje więcej niż jedno potwierdzające jej skuteczność randomizowane badanie kontrolne, co może świadczyć o tym, że dane działanie jest skuteczne i bezpieczne.

• Bursztynowego koloru używa się, gdy istnieje niewielka ilość sprzecznych dowodów, co oznacza, że dalsze badania są nadal wymagane i nie można zalecić danej techniki do rutynowego stosowania.

• Leczenie jest oznaczone na czerwono, jeśli nie ma dowodów na to, że jest skuteczne i bezpieczne.

Więcej informacji znajdziecie Państwo na stronie brytyjskiego Human Fertilization and Embryology Authority. Skrót zaleceń przetłumaczonych z języka angielskiego znajduje się tutaj.

Przydatne informacje dla pacjentów dostępne są także na stronie brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (Royal College of Obstetricians and Gyneacologists – RCOG) oraz European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE).

Opracowanie:

prof. dr hab. n. med. Rafał Kurzawa

dr n. med. Wojciech Głąbowski