Zapłodnienie in vitro IVF

Zapłodnienie pozaustrojowe (IVF/ICSI) jest poprzedzone kilku-kilkunastodniową stymulacją hormonalną. Dla każdej pacjentki dobierany jest odpowiedni protokół stymulacji, w zależności od wyników badań hormonalnych, wieku i jej historii położniczo-ginekologicznej. Podczas stymulacji podaje się na pewien okres leki tłumiące przysadkę mózgową (a więc własną czynność hormonalną pacjentki), a następnie włącza się leki stymulujące wzrost pęcherzyków jajnikowych.

Stymulacja odbywa się pod kontrolą USG, czyli podczas przyjmowania leków konieczne jest monitorowanie wzrostu pęcherzyków co kilka dni. Podczas stymulacji hormonalnej w metodzie zapłodnienia in vitro obserwacji podlega także poziom hormonów (estradiolu i progesteronu) we krwi. Gdy pęcherzyki w jajnikach osiągną odpowiedni stan dojrzałości, pacjentka przyjmuje lek wywołujący owulację, a 36-37 godzin po podaniu leku odbywa się zabieg pobrania komórek jajowych. Przeważnie pobiera się od kilku do kilkunastu komórek jajowych.

W dniu punkcji pacjentka powinna zjawić się w klinice na czczo. Samo pobranie komórek jajowych polega na nakłuciu (czyli punkcji) jajników przez sklepienie pochwy, pod kontrolą USG, w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym. Zabieg trwa około 10-20 minut. Bezpośrednio po nim płyn z komórkami jajowymi dostarczany jest do laboratorium in vitro, a pacjentka jest wybudzana i około godziny przebywa w sali pozabiegowej. Całkowita sprawność psychoruchowa powraca około 30-60 minut po zabiegu.

Mężczyzna oddaje nasienie poprzez masturbację w dniu punkcji. Zaleca się, aby był po 3-7 dniowej przerwie we współżyciu płciowym. Do zapłodnienia in vitro może też być użyte nasienie wcześniej zamrożone lub nasienie anonimowego dawcy.

W zależności od wskazań zapłodnienie in vitro może przebiegać w dwojaki sposób:

• Zaplemnienie in vitro (IVF): Około 2-4 godzin po pobraniu komórek jajowych dodaje się do nich odpowiednio przygotowane nasienie. Następnie komórki zostają umieszczone w specjalnej pożywce hodowlanej w inkubatorze, w temperaturze 37 st., podwyższonym stężeniu dwutlenku węgla i obniżonym stężeniu tlenu. Skuteczność klasycznego zabiegu in vitro sięga 25-45% ciąż w przeliczeniu na transfer zarodków.

• Mikromanipulacja (ICSI): Po około 2 godzinach po pobraniu komórki jajowe zostają oczyszczone z otaczających je komórek pęcherzykowych. Do wnętrza każdej komórki jajowej za pomocą cienkiej pipety zostaje wprowadzony pojedynczy plemnik. Następnie komórki zostają umieszczone w specjalnej pożywce hodowlanej w inkubatorze w temperaturze 37 st., podwyższonym stężeniu dwutlenku węgla i obniżonym stężeniu tlenu.

  Kolejnego dnia, czyli po około 18 godzinach po zapłodnieniu, ocenia się czy proces zapłodnienia przebiegł prawidłowo. Przejawem prawidłowego zapłodnienia jest obecność w komórce jajowej dwóch przedjądrzy – żeńskiego i męskiego, oraz obecność dwóch ciałek kierunkowych świadczących o ukończeniu przez oocyt podziału mejotycznego. W wyniku zastosowania metody zapłodnienia techniką docytoplazmatyczną, iniekcja plemnika około 70-80% komórek zapładnia się prawidłowo.

  Po kolejnych godzinach hodowli zapłodnione komórki (zygoty) rozpoczynają podziały, czyli tzw. etap bruzdkowania. Dwa dni po punkcji prawidłowo rozwijające się zarodki osiągają stadium 2-4 komórkowe, trzy dni po punkcji 6-8 komórkowe. W każdym zarodku określana jest liczba komórek oraz morfologia zarodka.

Pomiędzy drugim a piątym dniem hodowli 1-2 zarodki wprowadzane są do jamy macicy przy użyciu specjalnego cewnika. Zabieg embriotransferu jest bezbolesny, wykonywany jest bez znieczulenia, pod kontrolą USG, przy wypełnionym pęcherzu moczowym. Po transferze pacjentka pozostaje na fotelu ginekologicznym przez około 20 minut. Przy większej liczbie uzyskanych zarodków zazwyczaj sugerowane jest wykonanie transferu w piątej dobie hodowli, kiedy zarodki osiągają już zaawansowane stadium rozwoju – blastocysty.

Wszystkie zarodki, które nie zostały podane podczas embriotransferu, a w piątej lub szóstej dobie hodowli osiągnęły zaawansowane stadium rozwoju (tzw. stadium blastocysty), zostają zamrożone. Należy pamiętać, że nie z każdej zapłodnionej komórki rozwinie się blastocysta, ponieważ część zarodków nie rozwija się prawidłowo i zatrzymuje podczas kolejnych podziałów, a następnie degeneruje.

Prawidłowe zarodki są mrożone obecnie najbardziej skuteczną metodą witryfikacji i przechowywane w ciekłym azocie w celu podania podczas kolejnych embriotransferów.

Proces zamrażania jest na tyle bezpieczny, że procent ciąż uzyskanych metodą zapłodnienia in vitro po embriotransferach mrożonych zarodków jest taki sam jak po embriotransferach zarodków „świeżych”.

Pacjentka przez kolejnych 10 dni przyjmuje leki zawierające progesteron. Jest to tzw. suplementacja fazy lutealnej i ma na celu ułatwienie zagnieżdżenia się zarodka i utrzymania wczesnej ciąży. Po tym czasie wskazane jest wykonanie oznaczenia HCG z krwi i konsultacja dalszego postępowania z lekarzem prowadzącym.