Badania ultrasonograficzne

Jest to najważniejsze badanie w ciąży. Dziecko ma już wykształcone większość narządów. Dzięki wczesnej ocenie anatomii i serca płodu możemy określić ryzyko aberracji chromosomowych i wykluczyć ponad połowę wad wrodzonych.

Szczegółowa ocena struktury jaja płodowego obejmuje następujące elementy:

1. Określenie liczby zarodków w jamie macicy, ilość kosmówek i owodni w ciąży wielopłodowej

2. Ocenę czynności serca płodu (FHR)

3. Pomiary biometryczne:
   • Długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL)
   • Wymiar dwuciemieniowy główki płodu (BPD)

4. Ocenę anatomii płodu:
   • Czaszka (kształt), sierp mózgu, sploty naczyniówkowe komór bocznych
   • Ściany powłok jamy brzusznej uwzględniając fizjologiczną przepuklinę pępkową do 12 tygodnia ciąży
   • Żołądek
   • Serce płodu – lokalizacja i czynność serca
   • Pęcherz moczowy
   • Kręgosłup
   • Kończyny górne i dolne

5. Ocenę kosmówki

6. Ocenę przezierności karkowej (NT) i kości nosowej (NB)

7. Przepływ krwi w przewodzie żylnym i przez zastawki przedsionkowo-komorowe serca płodu

W tym okresie ciąży proponujemy poszerzyć badanie USG o nieinwazyjną diagnostykę wad chromosomalnych – zespołów: Downa, Edwarda i Plateau – polegającą na wykonaniu testu podwójnego, tzn. oznaczenia dodatkowo w krwi matczynej stężeń hormonów ciążowych beta-hCG i PAPPA. Dla wymagających pacjentów, zamiast testu podwójnego, szczególnie polecamy mało inwazyjny test prenatalny Harmony.

Korelacja stężeń opisanych hormonów w połączeniu z obrazem USG pozwala ocenić ryzyko wystąpienia wad genetycznych. Zdecydowana większość ciężarnych po badaniu kwalifikuje się do grupy niskiego ryzyka. Pacjentki z grupy podwyższonego ryzyka mogą poddać się inwazyjnym testom diagnostycznym. Testy, o których mowa to: amniopunkcja, biopsja kosmówki i kordocenteza, wykonywane przez specjalistę posiadającego Certyfikat Umiejętności Diagnostyki i Terapii Wewnątrzmacicznej Płodu.

Wykonanie badania ultrasonograficznego między 11 – 14 tygodniem ciąży z oceną przezierności karkowej (NT) oraz kości nosowej (NB) i pozostałymi markerami zespołów wad uwarunkowanych genetycznie wykonujemy według zasad Fetal Medicine Foundation i tylko przez lekarzy posiadających odpowiednie aktualne certyfikaty Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego oraz Fetal Medicinie Foundation.

Optymalny czas badania prenatalnego: 11+0 – 13+6 tydzień ciąży; CRL 45 – 84 mm.

Celem badania USG w I trymestrze jest ponadto określenie ryzyka stanu przedrzucawkowego związanego z nadciśnieniem (wikłającego 2% ciąż) oraz ryzyko opóźnienia wzrostu wewnątrzmacicznego dziecka IUGR –ang. Intrauterine Growth Restriction (5% ciąż). Ocena opiera się na parametrach przepływu krwi w tętnicach macicznych, wadze i wzroście ciężarnej, paleniu tytoniu oraz przeszłości położniczej.

Jest to niezwykle ważne badanie USG pozwalające na szczegółową ocenę rozwoju i anatomii płodu. Obejmuje:

1. Stwierdzenie liczby płodów, ich położenia i czynności serca

2. Biometrię płodu: BPD, HC, AC, FL + ewentualna orientacyjna masa płodu (OMP)

3. Ocenę budowy płodu:
   • Czaszka – Ciągłość, kształt
   • Mózgowie – Komory, sploty naczyniowkowe, tylny dół czaszki, móżdżek
   • Twarz – Profil, oczodoły, kości nosa, ewentualna ocena podniebienia i wargi górnej
   • Kręgosłup – Ciągłość, symetryczność
   • Klatka piersiowa, serce – Wielkość, położenie, prawidłowy obraz czterech jam, częstość i miarowość
   • Jama brzuszna – Ciągłość ściany powłoki jamy brzusznej, żołądek (lokalizacja, wielkość, kształt), echogeniczność jelit
   • Pęcherz moczowy
   • Nerki – Opis ewentualnych nieprawidłowości (szerokość układu kielichowomiedniczkowego)
   • Kończyny – Ocena obecności kości udowych, ramieniowych, przedramienia, podudzia, rąk i stop, ruchomość kończyn

4. Ocenę łożyska:
   • Lokalizacja
   • Struktura – Stopień dojrzałości wg Grannuma (opis ewentualnych nieprawidłowości budowy, krwiaków pozałożyskowych)

5. Ocenę sznura pępowinowego:
   • Liczba naczyń
   • Opis ewentualnych nieprawidłowości

6. Ocenę objętości płynu owodniowego

7. W uzasadnionych klinicznie przypadkach: ocenę szyjki macicy – badanie głowicą przezpochwową.

W przypadku stwierdzenia wady wrodzonej płodu kierujemy pacjentkę na konsultację ze specjalistą pediatrą lub neonatologiem w celu określenia rokowania i ustalenia dalszego postępowania po porodzie.

Celem badania USG w trzecim trymestrze ciąży jest ocena przyrostu wagi i rozwoju dziecka, jego anatomii pod kątem późno ujawniających się wad, krążenia obwodowego pod kątem wydolności łożyska, ilości płynu owodniowego, lokalizacji i stopnia dojrzałości łożyska. Do późno ujawniających się wad wrodzonych należą między innymi małogłowie, niedorozwój móżdżku, niedrożność dwunastnicy i inne wady jelit, niektóre wady układu moczowego, niektóre wady kończyn, oraz dynamiczne wady serca. Badanie USG w ostatnim trymestrze pozwala je wykryć.