Vruchtbaarheid en leeftijd van de vrouw

Je voortplantingsstelsel wordt sneller ouder dan je je misschien realiseert. Sommige vrouwen merken dat ze problemen krijgen om zwanger te worden nadat ze hun studie hebben afgerond, beginnen aan een carriere of wanneer ze gewacht hebben op de juiste partner. Voor een deel zijn deze vruchtbaarheidsproblemen gerelateerd aan de leeftijd.

Sommige vrouwen zijn verbaasd wanneer ze symptomen beginnen te krijgen die passen bij de menopauze. Klachten zoals nachtzweten en opvliegers, terwijl ze zich nog steeds jong en gezond voelen. Het is belangrijk om de verschillende fases waar je voortplantingsstelsel doorheen gaat te begrijpen, om de veranderingen in je lichaam beter te kunnen duiden.

Wat zijn de verschillende fases van de voortplanting?

Vruchtbare jaren

De eerste menstruatie begint rond 12 jarige leeftijd. De menstruaties zijn in het begin meestal onregelmatig en worden na de eerste paar jaar steeds regelmatiger. Wanneer de menstruaties regelmatiger worden, vindt ongeveer twee weken voor een menstruatie een eisprong plaats. In de eerste jaren dat een vrouw menstrueert ligt de aandacht meestal op het voorkomen van een zwangerschap wanneer een vrouw seksueel actief is.  De vruchtbaarheid van de vrouw is het hoogste vanaf de late tienerjaren tot ongeveer 30 jarige leeftijd. Vanaf 30 jarige leeftijd begint de kans om zwanger te worden af te nemen en stijgt ook de kans op het krijgen van een miskraam. 

De gemiddelde leeftijd waarop in Nederland vrouwen hun eerste kind krijgen stijgt al jaren. Aan het begin van de 70er jaren was de gemiddelde leeftijd 24,3 jaar. Tegenwoordig ligt deze gemiddelde leeftijd op 29,9 jaar.

Menopauze

De overgang beslaat de periode waarin je van de vruchtbare leeftijd in de onvruchtbare leeftijd komt. Dit is meestal een geleidelijk proces. De eicellen zijn niet van de ene op de andere dag op, maar de voorraad eicellen wordt steeds kleiner. Daardoor mist er af en toe een eisprong. De meeste vrouwen merken dat de overgang begint doordat het menstruatiepatroon onregelmatiger worden. De menstruaties blijven soms weg of komen juist sneller op elkaar. Bij de een gebeurt dit eerder dan bij de ander. De gemiddelde leeftijd waarop de overgang begint ligt rond de 45 jaar. Overgangsklachten zoals opvliegers, nachtzweten en slecht slapen ontstaan ten gevolge van een afname van de oestrogeen productie. De kans op een zwangerschap in deze periode is zeer klein, maar niet onmogelijk. Anticonceptie om te voorkomen om zwanger te worden is in deze fase nog steeds nodig. Wanneer de menstruatie een jaar is uitgebleven dan spreken we van de menopauze. De leeftijd waarop de vrouw voor de laatste keer haar menstruatie kreeg, is de leeftijd waarop de menopauze begonnen is.  De gemiddelde leeftijd voor het optreden van de menopauze is 51 jaar in Nederland.

Postmenopauze

Na de menopauze is een zwangerschap niet meer mogelijk. De vrouw is dan onvruchtbaar geworden. De eierstokken produceren geen oestrogenen meer. Dit kan leiden tot droogheid van slijmvliezen zoals de vagina en verlies van botmassa. Klachten passend bij de overgang, zullen in eerste instantie in volle hevigheid aanwezig zijn om daarna geleidelijk aan af te nemen en te verdwijnen.

Op welke manier heeft leeftijd invloed op de vruchtbaarheid?

Uit onderzoek blijkt, dat ongeveer 10 jaar voordat de menopauze begint, de vruchtbaarheid van vrouwen bijna tot nul gereduceerd is. Dit betekent dat de kans om zwanger te worden voor vrouwen ouder dan 40 jaar sterk is afgenomen. Vanaf 45 jarige leeftijd worden vrouwen nog maar heel zelden zwanger. De vruchtbaarheid neemt af omdat zowel de hoeveelheid als de kwaliteit van de eicellen afneemt met het stijgen van de leeftijd. Deze afname begint al wanneer een vrouw 30 jaar is en vanaf 35 jarige leeftijd gaat deze afname steeds sneller.

Leeftijd is de beste voorspeller voor eicelkwaliteit. Daarmee is leeftijd ook de beste voorspeller om de kans op een zwangerschap te kunnen bepalen.

De afname van de hoeveelheid eicellen in de eierstokken noemen we het verlies van de ovariele reserve. De afname van deze ovariele reserve begint al voordat een vrouw onvruchtbaar wordt en uiteindelijk de menstruaties onregelmatig worden. Er is onderzoek mogelijk om deze ovariele reserve te testen.

De uitslag van deze testen geeft geen informatie over de kans om zwanger te worden, maar wel of de leeftijd gerelateerde veranderingen aan de eierstok zijn begonnen.

Welke mogelijkheden zijn er?

Voor vrouwen die overwegen om een zwangerschap uit te stellen tot halverwege de dertig of begin 40 is het belangrijk om te beseffen welke invloed leeftijd heeft op hun vruchtbaarheid en te bedenken of dit het uitstellen waard is.

Voor vrouwen zonder partner bestaat de mogelijkheid om met behulp van een donor zwanger te worden. Voor veel vrouwen is dit niet het ideale plaatje. Veel vrouwen krijgen veel liever een kind samen met een partner. Maar deze mogelijkheid gebruiken steeds meer vrouwen die hun kinderwens niet willen laten afhangen van het vinden van een partner.

Het is ook mogelijk om op jongere leeftijd eicellen in te vriezen en op deze manier de kwaliteit van deze eicellen te behouden. Deze eicellen kunnen op latere leeftijd gebruikt worden om zwanger te worden.

De enige optie voor vrouwen die onvruchtbaar zijn omdat de ovariele reserve is afgenomen, is om gebruik te maken van donoreicellen of donorembryo’s. De kans om zwanger te worden is afhankelijk van de leeftijd van de donatrice.