Badanie nasienia

Przed wykonaniem wszystkich dostępnych w naszej klinice badań nasienia zaleca się zachowanie 2-7 dniowego okresu abstynencji seksualnej. Optymalny czas to 3-5 dni. Warto mieć na uwadze fakt, że zarówno zbyt krótki jak i zbyt długi okres wstrzemięźliwości może wpłynąć niekorzystnie na oceniane parametry, w konsekwencji ograniczając wartość diagnostyczną wykonanego testu płodności dla mężczyzn.

Nasienie do badania powinno zostać oddane do jałowego pojemnika drogą masturbacji. Pacjent może oddać je w klinice TFP, w pokoju specjalnie do tego celu przeznaczonym, co minimalizuje wpływ czynników zewnętrznych na oceniane parametry.

Druga możliwość to dostarczenie materiału oddanego w warunkach domowych. W tym przypadku należy pamiętać, że materiał powinien zostać dostarczony do laboratorium jak najszybciej po oddaniu (do 40 min), trzeba go również zabezpieczyć przed wychłodzeniem/przegrzaniem zależnie od warunków atmosferycznych. Optymalna temperatura do transportu próbki to 20–37 °C. W skrajnych sytuacjach, gdy pacjent ma duże trudności z oddaniem nasienia drogą masturbacji, para może wykorzystać tzw. prezerwatywę perforowaną (do zakupu we własnym zakresie), przy czym badanie nasienia oddanego w ten sposób niesie za sobą pewne ograniczenia.

Ważne, by na badanie płodności pacjent zabrał ze sobą dokument potwierdzający jego tożsamość (dowód osobisty/paszport).

Standardowe badanie nasienia w naszej klinice wykonywane jest zgodnie z najbardziej aktualnymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia – wg VI edycji WHO („Laboratory manual for the Examination and processing of human semen 2021”). W podstawowym badaniu spermy oceniana jest objętość, wygląd, pH, czas upłynnienia oraz lepkość ejakulatu. Określa się także koncentrację plemników, ich całkowitą liczbę w ejakulacie, ruchliwość, żywotność, budowę, w tym odsetek plemników o prawidłowej budowie oraz z wadami: główki i akrosomu, wstawki, witki oraz kroplami cytoplazmatycznymi. Ponadto weryfikuje się obecność aglutynacji, komórek spermatogenicznych, leukocytów i bakterii.

Wartości referencyjne dla poszczególnych parametrów nasienia wg WHO z 2021 roku kształtują się następująco:

• Objętość ejakulatu: > 1,4 mL

• Koncentracja plemników: ≥ 16 mln/mL

• Całkowita liczba plemników w ejakulacie: ≥ 39 mln

• Ruchliwość plemników: ≥ 30% plemników o ruchu postępowym lub ≥ 42% plemników o ruchu postępowym i niepostępowym

• Żywotność plemników: ≥ 54% żywych plemników

• Morfologia plemników: ≥4% plemników o prawidłowej budowie

• Koncentracja komórek linii spermatogenicznej ≤ 5 mln/mL

• Koncentracja leukocytów < 1 mln/mL

Wartości poniżej zakresów referencyjnych sugerują ograniczenie płodności mężczyzny. Podobnie, prawidłowy wynik badania nasienia nie jest bezdyskusyjnym dowodem płodności. Wartość diagnostyczna badania nasienia jest tym większa, im bardziej wyniki odbiegają od wartości referencyjnych.

Dla uzyskania najbardziej wiarygodnej analizy nasienia u mężczyzny standardowe badanie powinno zostać wykonane dwukrotnie w odstępie od dwóch tygodni do trzech miesięcy. Istotne jest również, by wykonując powtórne badanie nasienia zachować podobny czas abstynencji jak podczas pierwszego badania – daje to możliwość precyzyjnego porównania parametrów.

W celu bardziej szczegółowej oceny ejakulatu zalecane jest wykonanie dodatkowych testów, dających pełniejszy obraz jakości nasienia. Warto zaznaczyć, że stosując odpowiednią terapię można znacząco poprawić parametry nasienia i osiągnąć lepsze wyniki w badaniu płodności u mężczyzn.

Jeśli chodzi o ceny badania nasienia, to je sprawdzić można w cenniku naszej kliniki. Czas oczekiwania na wyniki badania nasienia wynosi do 24 godzin. Można je łatwo sprawdzić on-line, bez wychodzenia z domu lub odebrać w klinice jeszcze tego samego dnia.

Ocena integralności chromatyny plemnikowej jest badaniem niezwykle istotnym w badaniu niepłodności u mężczyzn. Możemy spotkać się z różnorodnymi nazwami opisującymi ten sam test: integralność DNA, fragmentacja materiału genetycznego plemników, DFI (ang. DNA fragmentation Index), SCI (ang. Sperm chromatin integrity). Badanie to pozwala na identyfikację odsetka plemników z nieprawidłowym/pofragmentowanym materiałem genetycznym. Im wyższy odsetek plemników z posiewu nasienia z zaburzoną integralnością, tym niższe szanse na naturalne poczęcie.

Wykonanie badania zalecane jest w przypadku:

• niepłodności idiopatycznej

• braku ciąży mimo prawidłowych standardowych parametrów nasienia

• problemów z implantacją zarodka (poronienia biochemiczne)

• obniżonego odsetka plemników z prawidłową morfologią

Należy podkreślić, że przyczyn nieprawidłowej integralności DNA plemników jest wiele (w tym stres oksydacyjny czy żylaki powrózka nasiennego). Jeśli uda się wykryć jej źródło, możemy je wyeliminować za pomocą odpowiedniej terapii i znacząco poprawić DFI.

Czas oczekiwania na wyniki rozszerzonego badania nasienia wynosi do 7 dni (zwykle szybciej). Zapoznać się z nimi można poprzez Portal Pacjenta lub, klasycznie, odbierając wynik z recepcji kliniki.

Badanie nasienia poszerzone o test HBA (ang. Hyaluronian Binding Assay – test wiązania z kwasem hialuronowym) może być wartościowym uzupełnieniem podstawowego badania nasienia. Takie poszerzone badanie nasienia pozwala określić zdolność plemników do wiązania z hialuronianem. Wynik odzwierciedla odsetek plemników, które są potencjalnie zdolne do zapłodnienia komórki jajowej.

Wskazaniem do wykonania badania jest między innymi niepłodność idiopatyczna. Zalecane jest również przed inseminacją, a w przypadku mężczyzn z normozoospermią (prawidłowymi parametrami nasienia) przygotowujących się do zapłodnienia pozaustrojowego, badanie może być pomocne w podjęciu decyzji co do sposobu zapłodnienia komórki jajowej (klasyczne IVF/ICSI).

Test ten nie może zostać wykonany w przypadku bardzo niskiej koncentracji plemników oraz przy znacznie obniżonej ruchliwości, co zostało wykryte podczas wcześniejszych testów płodności dla mężczyzn.

Czas oczekiwania na wyniki wynosi do 4 godzin. Można zapoznać się z nimi na swoim koncie w Portalu Pacjenta lub odebrać w klinice jeszcze tego samego dnia.

Coraz więcej dowodów sugeruje, że stres oksydacyjny (nadmiar reaktywnych form tlenu – RFT) odgrywa niezależną rolę w etiologii niepłodności męskiej. Przy czym wykazuje się, że nawet 80% niepłodnych mężczyzn ma podwyższony poziom reaktywnych form tlenu w nasieniu, który jest stanem potencjalnie uleczalnym.

Niewielkie ilości RFT są potrzebne do zapewnienia prawidłowych funkcji fizjologicznych komórek, w tym spermatogenezy. Kiedy RFT wzrastają do poziomu patologicznego, organizm używa podawanych z dietą i wytwarzanych endogennie przeciwutleniaczy, aby przywrócić system do homeostazy. Brak równowagi między tymi dwoma przeciwstawnymi siłami, w których RFT przeważają nad przeciwutleniaczami, może skutkować stresem oksydacyjnym. Może on negatywnie wpływać na płodność mężczyzny, zakłócając kapacytację, powodując uszkodzenie błony komórkowej plemnika oraz jego DNA (integralności chromatyny), ograniczając w ten sposób zdolność plemników do zapłodnienia komórki jajowej i wytworzenia zdrowego zarodka. Ponadto może powodować powstawanie genotoksycznych i mutagennych produktów ubocznych w nasieniu, zwiększając ryzyko chorób u potomstwa.

Temat stresu oksydacyjnego wydaje się niezwykle ważny, szczególnie w przypadku stwierdzenia tzw. niepłodności idiopatycznej stanowiącej do 50% przypadków niepłodności męskiej. Kompleksowa ocena potencjału rozrodczego mężczyzny powinna zatem obejmować również to badanie.

Wykorzystanie testu MIOXSYS do pomiaru stresu oksydacyjnego może zapewnić ukierunkowane podejście do terapii przeciwutleniającej, jednocześnie minimalizując ryzyko przedawkowania przeciwutleniaczy. Badanie powinno zostać wykonane przed rozpoczęciem leczenia antyoksydantami, po wyeliminowaniu innych możliwych przyczyn podwyższonego poziomu RFT. Zaleca się powtórzenie badania po okresie terapii trwającej co najmniej 3 miesiące.