Przyczyny i objawy niepłodności u kobiet

Autor: dr n. med.Katarzyna Olszak-Wąsik | TFP Fertility Macierzyństwo

Czy niepłodność może dawać jakieś objawy? Pewnie już kiedyś się nad tym zastanawialiście, bo w końcu niepłodność to choroba. A przecież właściwie każdej chorobie towarzyszą jakieś objawy. Szacuje się, że problemu związanego z niepłodnością doświadczy co szósty człowiek na świecie, co daje około 17% par w wieku rozrodczym borykających się z niemożnością spłodzenia potomstwa.  Można zatem śmiało przyznać, że walka z niepłodnością  jest już globalnym wyzwaniem.

Niepłodność, zgodnie z definicją, rozpoznawana jest gdy po 12 miesiącach regularnego współżycia seksualnego, kobieta nie zachodzi w ciążę. Czy można jednak rozważać ryzyko wystąpienia niepłodności, zanim jeszcze pojawiła się chęć na powiększenie rodziny?

Potencjalne objawy niepłodności

Nieregularne, długie cykle, dolegliwości bólowe podczas miesiączki - niby częste wśród kobiet, a jednak czasami mogą zapowiadać problemy. Częstość stosunków seksualnych i poziom libido partnerów też mogą stanowić pewną wskazówkę. Gospodarka hormonalna, która zmienia się wraz z wiekiem, działanie różnych czynników zewnętrznych (leków, chorób przewlekłych, przebytych operacji) mają tutaj niebagatelny wpływ. Bolesne stosunki, suchość w pochwie mogą świadczyć o niskich poziomach estradiolu. U panów zaburzenia erekcji mogą mieć bardzo różne podłoże, ale też mogą być objawem niepłodności. Straty wczesnych ciąż mogą świadczyć o problemach z płodnością obydwojga partnerów. Jest to tzw. niepłodność wtórna, będąca przeciwieństwem pierwotnej, tj. takiej, kiedy kobieta nigdy nie doświadczyła ciąży. 

Do najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet należą:

Zespół policystycznych jajników, endometrioza, niedrożność jajowodów, zaburzenia gospodarki hormonalnej w tym zaburzenia owulacji, niewydolność ciałka żółtego, przedwczesne wygasanie funkcji jajnika. Do tej grupy dołączają takie nieprawidłowości jak obecność mięśniaków, polipów, wad macicy ale też choroby przenoszone drogą płciową.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn

U mężczyzn za niepłodność odpowiadają: zaburzenia gospodarki hormonalnej, m. in. takie jak nadmiar androgenów, estrogenów, prolaktyny, glikokorykosteroidów i inne wynikające z dysfunkcji ośrodków w mózgowiu oraz obwodowych narządów układu dokrewnego.

Niepłodność to także efekt zaburzeń czynności, funkcji jąder lub ich uszkodzenia. Nieprawidłowości w obrębie dróg wyprowadzających nasienie, słaba jakość plemników, dysfunkcje seksualne również należą do częstych przyczyn męskiej niepłodności.

Przyczyny niepłodności u kobiet i mężczyzn

Na płodność, bez względu na płeć wpływa styl życia, używki, otyłość, niedożywienie, zaburzenia genetyczne i niestety zaawansowany wiek.

Część przypadków, w których mimo prawidłowych wyników badań, nie udaje się znaleźć przyczyny, określana jest jako niepłodność idiopatyczna.

Czy istnieją „badania płodności” albo „testy na niepłodność”?

Tak, faktycznie istnieje szereg badań pozwalających rozpoznać przyczyny niepłodności, chociaż bardzo często to choroby towarzyszące, jak np. zaburzenia metaboliczne w przebiegu PCOS lub nikotynizm obniżają istotnie płodność partnerów.

Najprostsze „badania płodności” to badanie nasienia u mężczyzn i ocena rezerwy jajnikowej u kobiet. Ale tak naprawdę dopiero dokładny wywiad lekarski, badanie ultrasonograficzne umożliwiają odpowiednie ukierunkowanie dalszej diagnostyki. Nie wszystkie badania trzeba wykonywać od razu, część bowiem nie będzie miała uzasadnienia w przypadku konkretnej pary (np. ocena drożności jajowodów u pacjentek, u partnera których w badaniu nasienia nie odnotowuje się obecności plemników o ruchu postępowym), a część z powodu po prostu braku wystarczających danych medycznych potwierdzających ich przydatność w diagnozowaniu i leczeniu niepłodności.

Czy niepłodność można leczyć?

Można, a nawet należy leczyć. Zdrowie reprodukcyjne jest istotnym czynnikiem wpływającym na możliwość posiadania potomstwa, ale też niejednokrotnie jest odzwierciedleniem ogólnej kondycji organizmu. Gospodarka hormonalna, za którą odpowiadają m.in. położone w mózgu podwzgórze, przysadka, ale także tarczyca, nadnercza, jajniki u kobiet  i jądra u mężczyzn,  wpływa bowiem na liczne aspekty funkcjonowania całego organizmu.

Nie zawsze  leczenie niepłodności  będzie wiązało się z przyjmowaniem tony leków, czy poddawaniem się przykrym procedurom medycznym. Czasem rozsądna zmiana diety, odpowiednia dawka wysiłku fizycznego, rezygnacja z używek będą idealnym wstępem w zmaganiach z chorobą, jaką jest niepłodność. Oczywiście istnieją  pewne czynniki, na które nie mamy wpływu (np. niektóre czynniki genetyczne).

Odpowiednio zaplanowana diagnostyka może pozwolić na  rozpoznanie przyczyny niepłodności, a tym samym wyznaczyć kierunek właściwego leczenia. Przede wszystkim istotne jest, aby leczenie dawało realne szanse uzyskania ciąży w założonej perspektywie czasowej. Czasem, po trudach mało efektywnej terapii partnerów przychodzi czas na podjęcie decyzji odnośnie wdrożenia bardziej zaawansowanych sposobów walki z niepłodnością, jak inseminacja domaciczna czy procedura zapłodnienia pozaustrojowego, a czasem również rozważenie anonimowego dawstwa komórek jajowych lub zarodków.