Dni płodne i owulacja – kiedy występują i jak je obliczyć?

Redakcja merytoryczna: lek. Katarzyna Kowalska | TFP Fertility Macierzyństwo

Zrozumienie mechanizmów cyklu menstruacyjnego, a w szczególności owulacji i dni płodnych, jest kluczowe zarówno dla tych, którzy planują ciążę, jak i tych, którzy zapłodnienia chcą uniknąć. Dni płodne to okres, w którym istnieje największe prawdopodobieństwo zajścia w ciążę, natomiast owulacja stanowi kulminacyjny moment tego procesu, kiedy dojrzała komórka jajowa zostaje uwolniona z jajnika.

Ocena owulacji jest zasadniczym elementem oceny płodności, a brak owulacji jest przyczyną niepłodności u 15-25% par.

Co to jest owulacja i kiedy występuje?

Owulacja (inaczej jajeczkowanie) to moment w cyklu menstruacyjnym, w którym dojrzała komórka jajowa zostaje uwolniona z jajnika do jajowodu, gdzie może zostać zapłodniona przez plemnik. Najczęściej ma to miejsce około 14. dnia (zazwyczaj między 13 a 15 dniem) przed krwawieniem menstruacyjnym u kobiet z regularnym 28-dniowym cyklem. Niemniej jednak, czas owulacji może się różnić w zależności od długości cyklu miesiączkowego i indywidualnych cech organizmu.

U kobiet z dłuższymi cyklami menstruacyjnymi owulacja może wystąpić później, natomiast w krótszych cyklach może mieć miejsce wcześniej. Ostateczny termin owulacji zależy od fazy folikularnej, która może być bardziej zmienna niż faza lutealna, która zazwyczaj trwa od 12 do 14 dni.

Czym są dni płodne i kiedy występują?

Dni płodne to okres w cyklu menstruacyjnym, w którym kobieta ma największe szanse na zajście w ciążę. Rozpoczynają się kilka dni przed owulacją i trwają około 5-6 dni. Dlaczego ten okres trwa kilka dni? Wynika to z faktu, że plemniki mogą przetrwać w drogach rodnych kobiety do 5 dni, a do zapłodnienia dochodzi tylko wtedy, gdy w tym czasie dochodzi do owulacji i uwolnienia komórki jajowej, która żyje około 24 godzin.

Zwykle dni płodne zaczynają się od 9. do 14. dnia cyklu menstruacyjnego. Zależy to jednak od długości cyklu, a kobiety z krótszym cyklem mogą mieć dni płodne tuż po zakończeniu krwawienia. W przypadku cyklu 28-dniowego owulacja następuje w okolicach 14. dnia (w połowie cyklu), a dni płodne rozpoczynają się kilka dni wcześniej. W praktyce u kobiet z cyklami o długości pomiędzy 26-32 dni, dni płodne przypadają od 8. do 21. dnia cyklu.

Jak rozpoznać dni płodne i owulację?

Rozpoznanie dni płodnych i owulacji jest możliwe na podstawie zmian w organizmie kobiety, które są bezpośrednio związane z przygotowaniem do zapłodnienia. Zaliczają się do nich przede wszystkim:

• Zmiany śluzu szyjkowego – w fazie wzrastania pęcherzyka śluz jest skąpy i klisty. W trakcie dni płodnych, a szczególnie w okresie okołoowulacyjnym, śluz szyjkowy staje się bardziej obfity, wodnisty, przejrzysty i ciągliwy. Jest to tzw. objaw śluzu owulacyjnego, który ułatwia transport plemników do macicy. W drugiej fazie cyklu śluz jest ponownie skąpy, mętny i kleisty.

• Zmiany temperatury ciała – tuż po owulacji wzrasta poziom progesteronu, co powoduje wzrost podstawowej temperatury ciała (ang. BBT – Basal Body Temperature). Pomiar temperatury codziennie rano przed wstaniem z łóżka pozwala na obserwację tych subtelnych odstępstw od normy. Spadek temperatury tuż przed owulacją i jej wzrost  o 0,4-0,8 st. C po owulacji są charakterystycznymi wskaźnikami, które pomagają ustalić, kiedy występują dni płodne. Najwyższa płodność przypada 7 dni przed wzrostem temperatury ciała.

• Ból owulacyjny – niektóre kobiety odczuwają dyskomfort lub lekki ból w dolnej części brzucha w okolicy owulacji. Ten tzw. ból owulacyjny (niem. Mittelschmerz) może być sygnałem, że jajnik uwolnił komórkę jajową.

Prócz sygnałów wysyłanych przez organizm, aby upewnić się w kwestii dni płodnych, można skorzystać z testów owulacyjnych, mierzących poziom hormonu luteinizującego (LH) w moczu, który gwałtownie wzrasta przed owulacją.

U Pacjentek z regularnymi cyklami najprostszą i najbardziej wiarygodną metodą potwierdzenia owulacji będzie pomiar stężenia progesteronu na 7 dni przed spodziewaną miesiączką.

Do oceny przebiegu cyklu miesiączkowego w gabinecie lekarskim może służyć ultrasonograficzna ocena wielkości pęcherzyka Graffa i grubości endometrium, ew. z oceną poziomu estradiolu w krwi.

Owulacja w szczególnych sytuacjach

• Objawy owulacji przy tabletkach antykoncepcyjnych – u kobiet stosujących hormonalną antykoncepcję owulacja jest zahamowana. Po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych organizm kobiety potrzebuje czasu na przywrócenie naturalnych procesów owulacyjnych. Objawy owulacji po zaprzestaniu tej formy antykoncepcji mogą być bardziej intensywne z powodu regulacji hormonalnej.

• Objawy owulacji podczas karmienia piersią – w trakcie karmienia piersią organizm kobiety produkuje prolaktynę, która hamuje owulację. Niemniej jednak jajeczkowanie może wystąpić wcześniej, niż kobieta zauważy powrót cyklu menstruacyjnego. Z tego powodu karmienie piersią nie jest gwarancją antykoncepcji.

• Owulacja w okresie menopauzy – w okresie perimenopauzy (przed menopauzą) cykle miesiączkowe stają się nieregularne, co może utrudniać dokładne przewidywanie owulacji. Chociaż pęknięcie pęcherzyka Graafa oraz uwolnienie z jajnika dojrzałej komórki występuje rzadziej, kobiety mogą nadal zajść w ciążę, dopóki nie nastąpi pełny proces wygasania czynności jajników. Objawy owulacji w okresie klimakterium mogą być mniej wyraźne lub nietypowe.

Jak rozpoznać owulację przy nieregularnych cyklach?

Prawidłowy cykl miesiączkowy powinien trwać od 21 do 35 dni. U kobiet z nieregularnymi cyklami menstruacyjnymi wyznaczenie dokładnego momentu owulacji może być trudniejsze. W takich przypadkach kluczowe jest prowadzenie dokładnej obserwacji objawów ciała, takich jak śluz szyjkowy czy podstawowa temperatura ciała. Pomocne mogą również okazać się testy owulacyjne (np. paskowe, strumieniowe lub płytkowe), które stosuje się najczęściej ok. 2-3 dni przed spodziewanym pikiem (wyrzutem) hormonu LH, który wyznacza się w oparciu o całkowitą długość cyklu. Pierwszy dodatni test jest wystarczający i nie ma potrzeby jego powtarzania. Owulacja najczęściej występuje 14-26 godzin po dodatnim teście LH. Nieregularne cykle miesiączkowe są typowe dla cykli bezowulacyjnych i mogą być konsekwencją zaburzeń hormonalnych. W takich przypadkach warto skonsultować się z lekarzem.

Jak sprawdzić, kiedy są dni płodne?

Obserwacja własnego ciała, prowadzenie kalendarza cyklu menstruacyjnego oraz stosowanie testów owulacyjnych to skuteczne metody pozwalające na ustalenie dni płodnych. Co więcej, istnieje również wiele aplikacji mobilnych, które pomagają monitorować objawy, tym samym wyznaczając precyzyjniej moment owulacji.

Kiedy są dni płodne po łyżeczkowaniu lub porodzie?

Po łyżeczkowaniu lub porodzie organizm kobiety potrzebuje czasu na powrót do regularnych cykli menstruacyjnych. Owulacja może wystąpić wcześniej, niż pojawi się pierwsza miesiączka, dlatego ważne jest monitorowanie objawów owulacyjnych, zwłaszcza jeśli kobieta nie planuje kolejnej ciąży.

Monitorowanie owulacji i dni płodnych – podsumowanie

Regularna obserwacja naturalnych objawów, takich jak zmiany w śluzie szyjkowym, temperatura ciała oraz ewentualny ból owulacyjny, mogą pomóc w skutecznym rozpoznaniu okresu płodności. W przypadku nieregularnych cykli dodatkowe metody, jak np. testy owulacyjne, mogą również stanowić pomocną alternatywę. Niezależnie od sytuacji monitorowanie własnego ciała jest najlepszym sposobem na zrozumienie indywidualnych wzorców jajeczkowania i dni płodnych.

***

Chcesz zostać mamą? Upewnij się, że starasz się o ciążę w odpowiednim momencie cyklu.

Jeżeli pomimo prób nie udało Ci się zajść w ciążę, niepokoi Cię to i chciałabyś skonsultować się ze Specjalistą - skontaktuj się z naszą kliniką!